Immanuel_Kant_ _Uzasadnienie_Metafizyki_Moralnosci

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

(in-
96 ///. Pryjlcie da krytyki
97
O interesie przywiązanym do
praktycznego rozumu
idej moralności
telligibel) \ prawom, które będąc niezależne od
1
przyrody, nie są empiryczne, lecz mają swą
Intelligibel, zgodnie z oświadczeniem Kanta
podstawę jedynie w rozumie.
z Prolegomenów (� 34), nie można tłumaczyć
Jako istota rozumna, a więc należąca do
przez �intelektualny�, gdyż Kant odróżnia te
dwa pojęcia (intelligibel inteUtktuell).
świata dającego się pojąć czystym intelektem,
człowiek nigdy nie może pomyśleć sobie
przyczynowości swej własnej woli inaczej niż
jako podpadającą pod ideę wolności. Albowiem
niezależność od skłaniających przyczyn świata
zmysłowego (jaką rozum zawsze musi sam
sobie przypisać) jest wolnością. Z ideą wolności
łączy się zaś nie-rozdzielnie pojęcie autonomii,
a z nim ogólna zasada moralności stanowiąca
w myśl idei (in der Idee)
453 podstawę wszystkich czynów istot
r o z u m n y c h , tak samo jak prawo przyrody
stanowi podstawę wszystkich zjawisk.
Usunięte więc zostało podejrzenie, któreśmy
wzbudzili wyżej, jakoby w naszym wniosku z
wolności o autonomii, a z tej o prawie
moralnym, ukryte było. błędne koło, polegające
na tym, że-idei wolności użyliśmy może za
podstawę tylko ze względu na prawo moralne,
żeby je potem z wolności znowu wywniosko-
wać, a więc, że nie mogliśmy podać zgoła
żadnego jego uzasadnienia, lecz popełniliśmy
tylko wyłudzenie zasady, na co wprawdzie
życzliwe nam dusze chętnie może się zgodzą,
czego jednak nigdy nie mogliśmy
[no] ustalić jako dającego się uzasadnić sądu.
Albowiem teraz widzimy, że uważając się za
wolnych, przenosimy się jako członkowie w
świat intelektu i poznajemy autonomię woli wraz
z jej skutkiem, moralnością; uważając
się zaś za zobowiązanych, mamy się za
należących do świata zmysłowego, a jednak
zarazem do świata intelektu.
W jaki sposób jest możliwy imperatyw
kategoryczny?
Istota rozumna zalicza się jako inteligencja do
świata intelektu i tylko jako do niego należąca
przy-czyna-sprawcza nazywa ona swą
przyczynowość wolą. Z drugiej jednak strony
uświadamia się ona sobie także jako część świata
zmysłowego, w którym jej czyny znajdują się jako
same tylko zjawiska owej przyczynowości, której
możliwości jednakże nie można zrozumieć na
podstawie tej [przyczynowości], której nie znamy,
lecz zamiast której owe czyny trzeba pojmować
jako określone przez inne zjawiska, mianowicie
żądze zmysłowe i skłonności, i należące do świata
zmysłowego. Gdybym był członkiem tylko świata
intelektu, wszystkie moje czyny byłyby zupełnie
zgodne z zasadą autonomii czystej woli; gdybym
[natomiast] był tylko częścią świata zmysłowego,
to trzeba by je uważać za całkowicie zgodne z
naturalnym prawem żądz i skłonności, a zatem z
heteronomią przyrody. (Pierwsze polegałyby [iii]
na najwyższej zasadzie moralności, drugie na
zasadzie szczęśliwości). Ponieważ jednak świat
intelektu zawiera podstawę świata
zmysłowego, a przeto też jego praw, a więc
ze względu na moją wolę (należącą całkowicie
do świata intelektu) jest bezpośrednio
prawodawczy i za taki też musi być uważany,
przeto będę musiał poznać, że jako inteligencja ,
choć z drugiej strony będąca istotą należącą do
świata 454 zmysłowego przecież podlegam
prawu pierwszego [z tych światów], tj. rozumowi,
zawierającemu w idei
98
///. Przyieie do krytyki braktyciyiego rozumu 99
Jak jest możliuy imperatyw kategoryczny
wolności prawo tego [świata], a zatem urzeczywistnić tylko z powodu swych skłonności i
autonomii woli, i z tego powodu prawa świata popędów,
intelektu będę musiał uważać za imperatywy dla
mnie, a czyny zgodne z tą zasadą za
obowiązki.
I w ten sposób kategoryczne imperatywy są
możliwe dzięki temu, że idea wolności robi mnie
członkiem świata dającego się pojąć czystym
intelektem, przez co, gdybym był tylko nim,
wszystkie moje czyny byłyby zawsze zgodne z
autonomią woli; ponieważ jednak równocześnie
uważam siebie za członka świata zmysłowego, to
powinny one być z nią zgodne. Ta zaś
kategoryczna powinność przedstawia dlatego
syntetyczny sąd a priori, że do mej woli,
pozostającej pod wpływem żądz zmysłowych,
przyłącza się jeszcze idea tej samej woli, ale
należącej do świata intelektu, woli czystej i samej
przez się praktycznej, która, zgodnie [ii2] z
rozumem, zawiera w sobie najwyższy warunek tam-
tej woli, w przybliżeniu tak, jak do wyobrażeń
świata zmysłowego przyłączają się pojęcia
intelektu, które oznaczają same w sobie tylko
prawidłową formę w ogóle, i dzięki temu
umożliwiają syntetyczne sądy a priori, na których
polega wszelkie poznanie przyrody. [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki