Fromm Erich O Sztuce Milosci

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

wspaniałym świecie: dobrze od\ywiony, dobrze ubrany, zaspokojony seksualnie, a jednak nie posiadający swego
ja, bez \adnych, prócz bardzo powierzchownych, kontaktów z bliznimi, człowiek, którego opisać mo\na
sformułowanymi przez Husleya sloganami: Kiedy jednostka czuje, społeczeństwo bzikuje"; albo Nigdy nie
odkładaj do jutra przyjemności, którą mo\esz mieć dzisiaj", i wreszcie jako szczytowe hasło: Ka\dy w
dzisiejszych czasach jest szczęśliwy". Szczęście człowieka polega dzisiaj na zabawieniu się". Zabawić się to
zaspokoić u\yciem i spo\yciem" przeró\nych dóbr. Pochłania się wszystko: widowiska, jedzenie, napoje,
papierosy, ludzi, odczyty, ksią\ki, filmy. Zwiat jest jednym wielkim przedmiotem naszego łaknienia, wielkim
jabłkiem, pełną butelką, wielką piersią; my jesteśmy tymi, którzy ssą, wiecznie na coś czekają, mają na coś
nadzieję i wiecznie są z czegoś niezadowoleni. Nasza natura została nastawiona na wymienianie i
otrzymywanie, na handel i konsumowanie; wszystko, i to w równej mierze dobra duchowe jak i materialne, staje
się przedmiotem wymiany i konsumpcji.
Jeśli chodzi o sprawę miłości, sytuacja siłą rzeczy odpowiada temu społecznemu charakterowi dzisiejszego
człowieka. Automaty nie mogą kochać; mogą tylko wymieniać między sobą swoje osobowe pakiety" w
przekonaniu, \e transakcja będzie uczciwa. Jednym z najbardziej doniosłych przejawów miłości, a zwłaszcza
mał\eństwa w tej wyobcowanej strukturze, jest pojęcie zespołu". W wielu pracach na temat szczęśliwego
mał\eństwa opisuje się je jako idealnie funkcjonujący zespół. Opis ten niewiele się ró\ni od pojęcia sprawnie
funkcjonującego pracownika; powinien on być rozsądnie niezale\ny", gotów do współpracy, tolerancyjny, a
równocześnie ambitny i przedsiębiorczy. Tak więc, jak twierdzą doradcy od spraw mał\eńskich, mą\ powinien
rozumieć" swoją \onę i okazywać jej pomoc. Powinien pochlebnie się wyra\ać o jej nowej sukni i smacznej
potrawie. Ona z kolei powinna okazywać mu du\o zrozumienia, kiedy przychodzi do domu zmęczony i w
kiepskim humorze, powinna uwa\nie słuchać, gdy opowiada jej o swoich kłopotach zawodowych, nie powinna się
złościć, lecz potraktować rzecz wyrozumiale, kiedy zapomni o jej urodzinach.
Tak pojęty stosunek ograniczy się do przebiegającego bez większych zgrzytów współ\ycia" dwojga ludzi,
którzy przez całe \ycie pozostaną sobie obcy, nigdy nie zbudują głębokiego związku, będą natomiast dla siebie
uprzejmi i postarają się uprzyjemnić sobie \ycie.
KRAINA LOGOS
27
www.logos.amor.pl
Przy takim pojęciu miłości główny nacisk poło\ony jest na znalezienie ucieczki od nie dającego się znieść
uczucia samotności. W miłości" znaleziono wreszcie schron przed samotnością. Tworzy się przymierze dwojga
przeciw światu i ten egoizm a deux mylnie uwa\a się za miłość i za\yłość.
Podkreślanie ducha zespołowego, wzajemnej tolerancji i tym podobnych cech jest zjawiskiem stosunkowo
niedawnym. Poprzedzał je w latach po pierwszej wojnie światowej pogląd, \e podstawę zadowalającego związku
miłosnego, zwłaszcza zaś szczęśliwego mał\eństwa, stanowi wzajemne zaspokojenie płciowe. Utrzymywano, \e
przyczyn, dla których mał\eństwa tak często są nieszczęśliwe, nale\y szukać w tym, \e partnerzy nie dobrali
się" pod względem fizycznym; powodów tak przynaglać bez wskazywania celu - poza tym jednym, aby
prosperowali, ciągle byli w ruchu, działali, szli naprzód.
Co z tego wynika? Nowoczesny człowiek wyobcowuje się od siebie, od swoich bliznich, od natury.1 Został
przekształcony w towar, traktuje swoje siły \ywotne jako inwestycję, która musi mu przynieść maksymalny zysk
mo\liwy do osiągnięcia przy istniejących warunkach rynkowych. Stosunki, jakie łączą ludzi, są w zasadzie
stosunkami wyobcowanych automatów, przy czym ka\dy opiera swoje bezpieczeństwo na trzymaniu się blisko
stada i na niewyró\nianiu się od innych w myśli, uczuciach czy działaniu. Chocia\ ka\dy usiłuje trzymać się
mo\liwie jak najbli\ej innych, pozostaje jednak zupełnie samotny, przepełniony głębokim uczuciem niepewności,
niepokoju i winy, co występuje zawsze, gdy człowiekowi nie udaje się przezwycię\yć osamotnienia. Nasza
cywilizacja oferuje wiele paliatywów, które pomagają ludziom nie uświadamiać sobie własnej samotności: na
pierwsze miejsce wysuwa się ścisła rutyna zbiurokratyzowanej, zmechanizowanej pracy, która pomaga nie dopusz-
czać do głosu nawet najbardziej podstawowych ludzkich pragnień, tęsknoty za wyjściem poza samego siebie i za
zespoleniem. Jeśli nie wystarcza tu sama rutyna pracy, człowiek pokonuje swoją nie uświadomioną rozpacz przy
pomocy rutyny rozrywek, biernego konsumowania dzwięków i obrazów, jakie stawia mu do dyspozycji przemysł
rozrywkowy; następnie przez zadowolenie, jakiego mu dostarcza nabywanie wcią\ nowych rzeczy i szybkie
wymienianie ich na inne. Dzisiejszy człowiek jest naprawdę bliski obrazu, jaki nakreślił Huxley w swym Nowym
wspaniafym świecie: dobrze od\ywiony, dobrze ubrany, zaspokojony seksualnie, a jednak nie posiadający swego
ja, bez \adnych, prócz bardzo powierzchownych, kontaktów z bliznimi, człowiek, którego opisać mo\na
sformułowanymi przez Husleya sloganami: Kiedy jednostka czuje, społeczeństwo bzikuje"; albo Nigdy nie
odkładaj do jutra przyjemności, którą mo\esz mieć dzisiaj", i wreszcie jako szczytowe hasło: Ka\dy w
dzisiejszych czasach jest szczęśliwy". Szczęście człowieka polega dzisiaj na zabawieniu się". Zabawić się to
zaspokoić u\yciem i spo\yciem" przeró\nych dóbr. Pochłania się wszystko: widowiska, jedzenie, napoje,
papierosy, ludzi, odczyty, ksią\ki, filmy. Zwiat jest jednym wielkim przedmiotem naszego łaknienia, wielkim
jabłkiem, pełną butelką, wielką piersią; my jesteśmy tymi, którzy ssą, wiecznie na coś czekają, mają na coś
nadzieję i wiecznie są z czegoś niezadowoleni. Nasza natura została nastawiona na wymienianie i
otrzymywanie, na handel i konsumowanie; wszystko, i to w równej mierze dobra duchowe jak i materialne, staje
się przedmiotem wymiany i konsumpcji.
Jeśli chodzi o sprawę miłości, sytuacja siłą rzeczy odpowiada temu społecznemu charakterowi dzisiejszego
człowieka. Automaty nie mogą kochać; mogą tylko wymieniać między sobą swoje osobowe pakiety" w
przekonaniu, \e transakcja będzie uczciwa. Jednym z najbardziej doniosłych przejawów miłości, a zwłaszcza
mał\eństwa w tej wyobcowanej strukturze, jest pojęcie zespołu". W wielu pracach na temat szczęśliwego
mał\eństwa opisuje się je jako idealnie funkcjonujący zespół. Opis ten niewiele się ró\ni od pojęcia sprawnie
funkcjonującego pracownika; powinien on być rozsądnie niezale\ny", gotów do współpracy, tolerancyjny, a [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki