Bochenski Sto_zabobonow

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

w co się wierzy, 2. podmiotowo, sam akt wierzenia, przyjmowania za
W rzeczywistości ka\de wartościowanie przypisuje przedmiotowi pewną
prawdę, i postawę człowieka wierzącego. W drugim znaczeniu wiara
wartość, tak \e wartość jest jego przedmiotem, podobnie jak rzecz
jest aktem, przez który wierzący uznaje za prawdziwe jakieś zdanie
widziana jest przedmiotem widzenia.
dlatego, \e chce je uznać, a więc pod naciskiem woli.
135
134
Sto zabobonów Józef Bocheński
WOLNOZ. Odró\nia się zwykle wolność fizyczną (której nie ma
Istnieje parę zabobonów dotyczących wiary. Jeden z nich przeczy, by
więzień), psychiczną (której pozbawiony jest chory umysłowo) i po-
w wierze występowało jakiekolwiek twierdzenie, zdanie i sprowadza wiarę
lityczną (przeciwieństwo niewolnictwa). Wolności dotyczą rozmaite
do uczucia. Jest to oczywisty zabobon, mieszający powód,
zabobony.
dlaczego się wierzy, z tym, w co się wierzy. Nie mo\na na serio
wierzyć, jeśli się nie wierzy w coś. Powiedzenie Wierzę, ale nie ma 1. Jeśli chodzi o wolność psychiczną, tzw. wolność woli albo wolną
niczego, w co wierzę" jest bełkotem*, nonsensem. W ka\dym wierzeniu wolę, główny zabobon to determinizm, mniemanie, \e takiej wol-
istnieje pewna treść, a tą treścią jest jakieś zdanie uwa\ane za praw- ności nie ma, \e człowiek posiadający wszystkie warunki do decyzji, nie
dziwe. Tak np. kiedy wierzę, \e Izydor spłaci swoje długi, uwa\am za mo\e sam decydować, ale jest zmuszony przez przyczyny fizyczne
prawdziwe zdanie Izydor spłaci swoje długi". względnie psychiczne do takiego czy innego wyboru. Otó\ wolna
Inny zabobon głosi, \e wiara jest aktem nierozumnym, w tym wola jest oczywistym faktem, którego ka\dy z nas jest bezpośrednio
znaczeniu, \e wierzący nie ma \adnej racji, \adnego rozumnego uza- świadomy. Zadaniem filozofa jest nie przeczyć takim faktom, ale
sadnienia dla swojej wiary. I to mniemanie jest zabobonem, bo człowiek starać się je wytłumaczyć. Stąd ci, co przeczą istnieniu wolnej woli
umysłowo zdrowy nie mo\e uznać za prawdziwe, tj. uwierzyć w zdanie sami są ofiarami zabobonu.
bez jakiejś racji, jakiegoś uzasadnienia. Jeśli chodzi o akt wiary, Główną przyczyną tego zabobonu jest przeniesienie do psychiki
przez który przyjmuje się światopogląd*, wydaje się, \e owo ludzkiej zasady metodologicznej, która niegdyś obowiązywała w fi-
uzasadnienie ma postać hipotezy wyjaśniającej całość danego doś- zyce, a mianowicie tzw. zasady determinizmu. Według niej ka\de
wiadczenia człowieka, i to nie tylko doświadczenia faktów, ale tak\e zjawisko i wydarzenie ma determinującą je przyczynę, tj. taką, \e
wartości moralnych, estetycznych itd. Zanim się ktoś nawróci np. na skoro przyczyna istnieje, to zjawisko pojawia się z konieczności. Ale ta
buddyzm, tworzy sobie hipotezy mniej więcej tej treści: gdybym zasada została zarzucona w fizyce - a nawet gdyby nie została
przyjął (uwierzył w) buddyzm, moje \ycie nabrałoby sensu, tj. moje zarzucona, przenoszenie jej do dziedziny psychiki jest bezpodstawne.
doświadczenie zostałoby w pewien sposób uporządkowane. Taka hipoteza 2. Innym, przeciwnym pierwszemu zabobonowi jest mniemanie, \e
nie jest dowodem prawdziwości wiary, akt wiary dodaje do niej skok" istnieje wolność bezwzględna, w szczególności wolność od praw
o tyle, \e nadaje jej treści pewność. Ale owa hipoteza jest racją, logiki i od faktów. Ideałem tak pojętej wolności jest człowiek, który nie
która - chocia\ częściowo - uzasadnia akt wiary. Wiara nie jest więc dba ani o to, co jest, ani o zasady logiczne. Jest to dziwaczny zabobon,
koniecznie skokiem w ciemność" ani aktem bezrozum-nym. wynikający z pomieszania wolności psychicznej z polityczną i z
Wreszcie inny jeszcze .zabobon ka\e wierzącemu stale wątpić w wyobra\ania sobie przyrody oraz logiki na wzór jakichś tyranów,
ograniczających wolność ludzką. W rzeczywistości wolność bez-
to, w co wierzy. W rzeczywistości kto wierzy na serio, tan ma pewność
względna nie istnieje, człowiek jest zawsze w wysokim stopniu
tego, w co wierzy.
ograniczony przez poło\enie w którym się znajduje. A jeśli próbuje
Patrz: autorytet, religia, rozum. postępować wbrew prawom logiki, to nikt mu oczywiście nie mo\e
tego zakazać, ale wynikiem takiej wolności będzie bełkot*.
3. Podobny zabobon istnieje tak\e odnośnie wolności politycznej.
Polega on na mniemaniu, \e bezwzględna wolność polityczna jest
po\ądana. W rzeczywistości taka wolność nie jest mo\liwa, gdy\
136
137
Sto zabobonów
Józef Bocheński
ka\de \ycie w społeczeństwie wyznacza granice wolności. Mówi się [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki